Artistiaid yn rhannu eu profiad o greu murlun yng Nghasnewydd

Mae dau artist sy’n cymryd rhan ym mhrosiect Darn wrth Darn Llenyddiaeth Cymru wedi rhannu eu profiadau o greu murlun rhyfeddol mewn canolfan gymunedol ym Mhilgwenlli, Casnewydd. Mi fu’r ymarferydd creadigol Bill Taylor-Beales ac Uschi Bu Turoczy, hwylusydd ysgrifennu creadigol, yn gweithio gyda grŵp o bobl ifanc yng Nghanolfan Mileniwm Pill, a adnabyddir yn lleol fel Pill Mill, i greu’r gwaith celf trawiadol.

Mae Darn wrth Ddarn yn brosiect partneriaeth gyda Mind Casnewydd a Maendy Ieuenctid sy’n cefnogi teuluoedd a phobl ifanc â phroblemau iechyd meddwl yng Nghasnewydd, yn enwedig y rhai o gefndiroedd incwm isel neu BAME neu sy’n LGBTQ+. Ariennir gan Comic Relief. Mae’r prosiect yn gweld awduron ac artistiaid yn cydweithio i greu cerddi, ffilmiau a phrosiectau cerddoriaeth i gefnogi’r teuluoedd hynny. Ei nod creadigol yw mynd i’r afael â thrawma a lleihau effaith iechyd meddwl gwael trwy rannu profiadau trwy weithgareddau creadigol fel barddoniaeth gair llafar, straeon digidol, drama, darlunio ac ysgrifennu creadigol.

Gallwch ddarllen sylwadau Uschi a Bill isod, neu cliciwch ar dudalen Darn wrth Darn ar ein gwefan yma i ddarllen mwy am y prosiect ehangach.

“Mae yna gymuned ifanc fawr ac amrywiol sy’n mynychu Canolfan Mileniwm Pill, sy’n dibynnu ar yr holl wasanaethau, prosiectau a chlybiau parhaus y mae’n eu darparu. Mae’r staff yno’n dweud ei fod yn begwn yn y gymuned – trowch y goleuadau ymlaen a bydd y plant yn dod. Mae’r bobl ifanc yn ymddiried ei fod yno iddyn nhw ac mae bob amser yn fwrlwm o bobl. Felly mae cyflwyno prosiect yn wych oherwydd mae’r bobl ifanc yn teimlo’n gyfforddus yno – dyna yw eu gofod – felly pan fyddwch chi’n ceisio cael syniadau cyfranogwyr a chlywed lleisiau’r bobl ifanc, gall ddigwydd gan eu bod yn rhywle y maent eisoes yn teimlo’n ddiogel, yn cael ei glywed ac yn hyderus.

“Bûm yn ddigon ffodus i weithio gyda Bill Taylor Beales ar y prosiect hwn (sydd â phrofiad enfawr o wneud gwaith murlun a chreu darnau corfforol). Roedd gweithio gyda Bill yn gadarnhaol iawn; buom yn rhannu barn am fod yn ymatebol i’r cyfranogwyr ac am adael i’w syniadau yrru’r canlyniad. Roedd y ddau ohonom yn hyblyg o ran cael syniadau i fyny ein llewys, ond nid o reidrwydd yn gorfod tynnu oddi arnynt. Roedd rhwyddineb Bill wrth gyflwyno’r grŵp i sgiliau ymarferol newydd yn wych i’w weld a rhoddodd gymaint o hwb yn eu hunan-barch i’r bobl ifanc.

“Ar y diwrnod roedd yn wych gweld cymaint o egni a ffocws yn yr ystafell. Pum canlyniad cadarnhaol a welais ar Ddiwrnod 1 oedd:

• Grwpiau bach yn gweithio’n gartrefol gyda’i gilydd – pob un yn fwrlwm o weithgaredd, lle roedd pawb yn rhannu ac yn cynnig syniadau. (Roedd hefyd yn anhygoel gweld sut roedd tri grŵp yn cael eu creu yn naturiol.)
• Roedd y bobl ifanc yn meddwl am y syniad i ymgorffori baneri yn y dyluniad, gan gynrychioli amrywiaeth a nodwyd ganddynt i gyd fel agwedd gadarnhaol o gymuned gref Pill.
• Canmoliaeth organig yn cael ei gynnig rhwng cyfranogwyr, e.e. “Pwy wnaeth y graffiti hwn? Mae mor dda.” “Ai ti wnaeth, Alana? Rwyt ti mor dda am dynnu llun!”
• Gwirfoddoli i roi cynnig ar bethau newydd. Gwirfoddolodd un bachgen ifanc i ddefnyddio teclyn pŵer gyda goruchwyliaeth Bill er nad oedd wedi defnyddio un o’r blaen – yna dilynodd pawb arall yr un peth.
• Roedd niferoedd y cyfranogwyr yn uwch na’r disgwyl ac roedd pobl yn parhau i ganolbwyntio drwy gydol yr amser. Arhosodd dwy ferch hyd yn oed a chynnig helpu i gadw paent (mae’n debyg nad yw’r pâr ohonyn nhw fel arfer yn ymgysylltu mor drylwyr â gweithgareddau.)

“Gyda’i gilydd fe wnaeth y bobl ifanc feddwl am eiriau Pill yr oedden nhw’n hapus â nhw: amrywiaeth, cymuned, undod, unigryw, gwaith tîm, pêl-droed, cefnogi, teulu, ffrindiau … a fy ffefryn, ‘samosas Bryn’. I ddechrau, roedd y bobl ifanc yn cael trafferth meddwl am ffyrdd o ddisgrifio Pill – ond unwaith i bobl siarad am rôl y ganolfan gymunedol yn Pill, llifodd eu syniadau yn fwy naturiol. a gallent fownsio oddi ar ei gilydd. Daeth ‘pêl-droed’ yn ‘waith tîm’, daeth ‘cymuned’ yn ‘gyda’n gilydd’ a daeth ‘teulu’, ‘ffrindiau’, ‘amrywiaeth’, a sgyrsiau am ‘rhannau brawychus’ yn darparu’r geiriau ‘amddiffynnol’ a ‘chefnogaeth’. Yn y diwedd fe ddewison nhw ddefnyddio’r geiriau ‘community’, ‘Pill is family’ ac NP20 (cod post y Pill), wedi’u hamgylchynu gan faneri o amrywiaeth o wledydd.

Uschi Turoczy , hwylusydd ysgrifennu creadigol

“Ymgasglodd artistiaid, pobl ifanc a staff o Pill Mill a Mind Casnewydd a Llenyddiaeth Cymru yn Pill Mill i greu murlun gwych yn darlunio agweddau cadarnhaol o’r ardal.

“Roedd gweld yr awydd a gymerodd y bobl ifanc i ddefnyddio’r offer pŵer mor gyffrous, a’r ffordd y gwnaethant gymryd y broses o ‘jig-lifio’ y pren mor ddifrifol. Fe wnes i fwynhau’n arbennig fod rhai o’r merched hŷn a oedd wedi achosi rhywfaint o drafferth yn y grŵp yn hanesyddol wrth eu bodd â’r cyfle i wneud hyn a gwnaethant ddweud eu bod yn dymuno y gallent wneud mwy o hyn ac roedd yn gwneud iddynt feddwl y byddent yn gwneud hyn fel swydd. Fe wnaethant hyd yn oed wirfoddoli i aros ar ôl a chlirio! Roedd y gofal a gymerodd y rhan fwyaf o’r bobl ifanc drosodd yn eu gwaith yn ysbrydoledig ac roedd eu gweld yn defnyddio offer pŵer i’w gosod ar y safle yn wych – roedd y balchder oedd ganddynt yn eu gwaith yn amlwg iawn.

“Roedd Llenyddiaeth Cymru a Mind Casnewydd yn weithgar iawn yn cynnig cymorth a gwneud yn siŵr ein bod ni fel artistiaid yn gallu cyflwyno’r prosiect yn dda ac yn ddiogel. Hoffwn ddiolch yn benodol i Katy, y gweithiwr ieuenctid yn Pill Mill. Bu’n gweithio’n galed iawn i wneud hyn yn llwyddiant ac roedd ganddi berthynas wych gyda’r bobl ifanc – teimlais fod pawb yn cyfrannu at wneud yr awyrgylch yn wirioneddol ddymunol a’r gweithdy mor ddifyr â phosibl.

“Rwy’n rdrych ymlaen at gyfle arall fel hwn gan fy mod yn credu y bydd y balchder oedd gan y bobl ifanc tuag at y gwaith yn waddol pwerus.”

Bill Taylor-Beales, ymarferydd creadigol